Հանրապետական եռակողմ հանձնաժողովի 15.07.2011թ. նիստի արձանագրություն

Ա Ր Ձ Ա Ն Ա Գ Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն N 2

 Հանրապետական եռակողմ հանձնաժողովի (այսուհետ` Հանձնաժողով) նիստի

2011 թվական, հուլիսի 15, ժամը` 11:00

Նախագահում էր   ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Ա. Գրիգորյանը

Մասնակցում էին`

Հանձնաժողովի անդամներ`

ՕՐԱԿԱՐԳ

1. ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչության 2010 թվականի տարեկան գործունեության վերաբերյալ հաշվետվության ներկայացում և քննարկում:
2. Ճյուղային և կազմակերպությունների մակարդակով կոլեկտիվ պայմանագրերի կնքման առկա իրավիճակը:
3. ՀՀ կողմից վավերացված ԱՄԿ-ի կոնվենցիաներով և Վերանայված եվրոպական սոցիալական խարտիայով պահանջվող հաշվետվությունների, զեկույցների և այլ անհրաժեշտ նյութերի նախապատրաստման ընթացիկ իրավիճակը և գործընթացում առկա խնդիրները:
4. Այլ հարցեր:

Օրակարգի 4-րդ այլ հարցերի շրջանակում Բ. Խարատյանի կողմից առաջարկվեց քննարկել 2011 թվականի հուլիսի 7-ին Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության աջակցությամբ անցկացված <<Եռակողմ սոցիալական երկխոսություն Հայաստանի Հանրապետությունում. Դեպի նոր սկիզբ>> Եռակողմ Համաժողովի ընթացքում Հայաստանի Հանրապետությունում սոցիալական գործընկերության հետագա զարգացման և ամրապնդման նպատակով ներկայացված առաջարկությունները` Հանրապետական եռակողմ հանձնաժողովի նիստերի ընթացքում քննարկման առարկա դարձնելու, անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան լուծումներ գտնելու համար ՀՀ կառավարություն կամ ՀՀ վարչապետին դիմելու նպատակով:

Վերոնշյալ առաջարկությունն ընդունվեց Հանձնաժողովի` նիստին ներկա անդամների կողմից:

1. Օրակարգի առաջին հարցի վերաբերյալ զեկույցով հանդես եկավ ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչության պետ Հ. Մանուկյանը:

Հ. Մանուկյանը հակիրճ ներկայացրեց ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչության 2010 թվականի տարեկան գործունեության վերաբերյալ հաշվետվությունը: Նշվեց, որ  ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչությունն  օրենսդրության կիրարկման վերաբերյալ առավել արդյունավետ միջոցներ և մեթոդներ տրամադրելու, խախտումները կանխարգելելու նպատակով 2010 թվականին Երևան քաղաքում և ՀՀ մարզերում կազմակերպել է համապատասխան սեմինար-խորհրդատվություններ, որոնց մասնակիցների թիվը նախորդ տարվա համեմատ կրկնակի աճել է: Օրենսդրական փոփոխությունների հետ կապված ավելացել է նաև տեսչությունում կազմակերպվող սեմինարների հաճախականությունը:

2010 թվականից տեսչությունում ներդրվել է քաղաքացիների էլեկտրոնային դիմումների ընդունման, քննարկման կարգ: 2010 թվականի ընթացքում  քաղաքացիներից ստացված դիմումներն հիմնականում առնչվել են աշխատավարձի չվճարման,  վերջնահաշվարկ չհաշվարկելու և չվճարելու, աշխատանքից անօրինական ազատման, արձակման նպաստի, առողջությանը պատճառած վնասի հատուցման գումարների չվճարման, աշխատանքից ազատելու վերաբերյալ ծանուցման ժամկետները խախտելու հետևանքով  տուժանքների չհաշվարկման և չվճարման հարցերին: Նախորդ տարվա համեմատ  դիմումների աճը կազմել է 37 տոկոս:

Իրականացվել է 640 ստուգում և ուսումնասիրություն, որոնց արդյունքում նշանակվել է 150,221,000 դրամ վարչական տուգանք: Նախորդ տարվա համեմատությամբ ստուգումների և ուսումնասիրությունների քանակը կրկնակի նվազել է:

2010 թվականի ընթացքում արձանագրվել է 18 դժբախտ դեպք, որից 7-ը` մահվան ելքով: Գործատուների կողմից դժբախտ դեպքերի և մասնագիտական հիվանդությունների վերաբերյալ բոլոր դեպքերը և ծառայողական քննության արդյունքները վերլուծվել են ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչությունում: Դժբախտ դեպքերի կանխարգելման նպատակով  դրանց պատճառների վերաբերյալ վերլուծական տեղեկատվություն է ուղղարկվել նույն ոլորտում գործունեություն ծավալող գործատուներին:

Հաշվետվության մեջ հանգամանորեն ներկայացված էին նաև սոցիալական գործընկեների, միջազգային կառույցների հետ համագործակցության  կայացման ուղղությամբ իրականացված աշխատանքները:

Զեկույցին հաջորդեցին հարցերը: Մասնավորապես Բ. Խարատյանի, Շ. Մկրտչյանի, Գ. Մակարյանի կողմից բարձրացվեցին այն հարցերը, թե ինչով են պայմանավորված նախորդ տարվա համեմատ  քաղաքացիների դիմումների աճը, աշխատանքի վայրում դժբախտ դեպքերի` ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչության հաշվետվությունում ամրագրված թվի տարբերությունը Ազգային վիճակագրական ծառայության թվի համեմատ, անօրինական աշխատանքի դեպքերի կրկնակի աճը:

Բարձրացված բոլոր հարցերին Հ. Մանուկյանը տվեց սպառիչ պատասխաններ:

Հաշվետվության ներկայացնելուց հետո Գ. Մակարյանի և Բ. Խարատյանի կողմից նշվեց, որ ուրախալի է այն փաստը, որ ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչության  աշխատանքները դարձել են առավել թափանցիկ, առավել ակտիվացել է տեսչության համագործակցությունը սոցիալական գործընկերների հետ:

Օրակարգի 1-ին հարցի վերաբերյալ Հանձնաժողովը որոշեց.

ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչության 2010 թվականի տարեկան գործունեության վերաբերյալ հաշվետվությունն ընդունել ի գիտություն:

2. Օրակարգի 2-րդ հարցի վերաբերյալ զեկույցներով հանդես եկան Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիայի նախագահի տեղակալ Բ. Խարատյանը և Հայաստանի գործատուների հանրապետական միության սոցիալական գործընկերության հարցերով փորձագետ Շ. Բարսեղյանը:

Ելնելով այն բանից, որ Ճյուղային և կազմակերպության մակարդակներում կոլեկտիվ պայմանագրերի կնքման առկա իրավիճակի մասին Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիայի կողմից կազմված տեղեկանքը արդեն իսկ տրամադրված եղել է նիստի ներկաներին` Բ. Խարատյանը միանգամից անդրադարձավ կոլեկտիվ պայմանագրերի կնքման գործում առկա խնդիրներին: Մասնավորապես նշվեցին հետևյալ խնդիրները.

1. Համաձայն ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 51-րդ հոդվածի` հանրապետական, ճյուղային և տարածքային կոլեկտիվ պայմանագրի գրանցումն իրականացնում է պետական լիազոր մարմինը` համապատասխան դիմումը և կոլեկտիվ պայմանագիրը ներկայացնելու դեպքում: Սակայն այսօր նշված իրավական նորմը դեռևս գործնականում չի կիրառվում:
2. Շատ դեպքերում կոլեկտիվ պայմանագրի, կոլեկտիվ աշխատանքային հարաբերությունների դերը կազմակերպությունում թուլանում է պայմանավորված այն հանգամանքով, որ դեռևս աշխատանքային շատ հարցեր լուծվում են անհատական, բարեկամական հարաբերությունների հիմքի վրա:
3. Երբեմն գործատուները իրազեկ չլինելով աշխատանքային հարաբերություններում կոլեկտիվ պայմանագրի դերի և նշանակության մասին, հրաժարվում են կոլեկտիվ պայմանագիր կնքել, կամ արհեստականորեն ձգձգում են բանակցությունների վարման գործընթացը:
4. Այսօր դեռևս չկա կնքված ճյուղային կոլեկտիվ պայմանագիր: Խնդիրն այն է, որ Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիայի և Հայաստանի գործատուների հանրապետական միության ճյուղային միությունների ոլորտները տարբեր են և անհամադրելի, որի հետևանքով անհնարին է դառնում ճյուղային կոլեկտիվ պայմանագրերի կնքումը: Այս մասով նշվեց, որ ներկայումս կա բանավոր պայմանավորվածություն Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիայի և Հայաստանի գործատուների հանրապետական միության միջև` էներգետիկայի և առողջապահության ոլորտներում ճյուղային կոլեկտիվ պայմանագրեր կնքելու հարցի շուրջ` այս երկու ճյուղերում գործատուների ճյուղային միություններ ստեղծելուց հետո,  ինչը մոտ ապագայում լուծում կստանա:

Անդրադառնալով ներկայացված խնդիրներից առաջինին Ս. Հարությունյանը նշեց, որ այդ առումով անհրաժեշտ է հանդես գալ համապատասխան առաջարկությամբ` հարցին օրենսդրական լուծում տալու, և կոլեկտիվ պայմանագրերի գրանցման ինստիտուտ ձևավորելու նպատակով:

Ներկայացված առաջին խնդրի կապակցությամբ Գ. Մակարյանի կարծիքով նախ անհրաժեշտ է մշակել համապատասխան փաստաթուղթ, որում կնշվեն կոլեկտիվ պայմանագրերի գրանցման արդյունքում ակնկալվող արդյունքները, այն թե ինչ կտա կոլեկտիվ պայմանագրերի գրանցումը, այս ամենի մոնիտորինգի արդյունքում նոր գալ այն գաղափարին, թե արդյոք անհրաժեշտ է կոլեկտիվ պայմանագրերի գրանցումը:

Վերոնշյալ խնդիրների շարքում Ժ. Թորոսյանի կողմից կարևորվեց մեկ հանգամանք ևս. 2009 թվականի ապրիլի 27-ին կնքված Հանրապետական կոլեկտիվ պայմանագիրը ըստ էության շարունակում է մնալ ինքնին փակ փաստաթուղթ, քանի որ դրա մասին կարելի է ասել տեղյակ են միայն Հանձնաժողովի անդամները և այն անձինք, որոնք այս կամ այն չափով առնչվում են Հանձնաժողովի աշխատանքներին: Ժ. Թորոսյանի կողմից առաջարկվեց Հանրապետական կոլեկտիվ պայմանագրի պատճեններն ուղարկել ներքև` Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիայի և Հայաստանի գործատուների հանրապետական միության ճյուղային  միություններին` Հանրապետական կոլեկտիվ պայմանագրի դրույթների վերաբերյալ վերջիններիս իրազեկվածությունն ապահովելու նպատակով:

Այնուհետև Շ. Բարսեղյանը ևս  լրացնելով վերևում ասվածը ներկայացրեց սոցիալական գործընկերության ոլորտում առկա հետևյալ խնդիրները.

1. Սոցիալական գործընկերության բոլոր մակարդակներում գործընկերների փորձի պակասը կոլեկտիվ բանակցությունների վարման, փոխադարձ խորհրդակցությունների անցկացման, կոլեկտիվ պայմանագրերի կատարումն ապահովող համապատասխան հանձնաժողովների ստեղծման և դրանց  աշխատակարգի կազմման, միմյանց տեղեկատվության տրամադրման կարգին և պայմաններին վերաբերող, սոցիալական գործընկերության հիմնական սկզբունքների պահպանման հարցերում:
2. Սոցիալական գործընկերության և սոցիալական երկխոսության ոչ բավարար լուսաբանումը, մասնավորապես Հ2 հեռուստաընկերության <<Սոցիալական երկխոսության ժամ>> հաղորդաշարի ժամանակ:
3. Հատկապես մարզերում տեղական ինքնակառավարման մարմինների, գործատուների և աշխատողների ներկայացուցիչների անիրազեկությունը սոցիալական գործընկերության մասին:
4. Հայաստանի գործատուների հանրապետական միությունը, լինելով երիտասարդ կառույց, չունի ՀՀ տնտեսության բոլոր ճյուղերում ճյուղային միություններ:
5. Հայաստանի արհմիությունների կոնֆեդերացիան չունի բավարար թվով տարածքային միություններ, այդ պատճառով տարածքային մակարդակով կոլեկտիվ բանակցություններ վարելը նույնպես ներկա պահին հանրապետության բոլոր տարածքներում/ մարզերում հնարավոր չէ:
6. Կազմակերպության մակարդակով կնքած կոլեկտիվ պայմանագրերը երբեմն ձևական բնույթ են կրում: Կազմակերպության մակարդակով չկան համապատասխան արհմիութենական առաջնորդներ, որոնք կարողանան գործատուի հետ հավասար մակարդակով վարել բանակցություններ և կնքել իրատեսական կոլեկտիվ պայմանագրեր:

Ամփոփելով ներկայացված խնդիրները, հիմք ընդունելով ներկայացված առաջարկությունները` Հանձնաժողովի նախագահ, ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Ա. Գրիգորյանը նշեց, որ ընդհանուր առմամբ սոցիալական գործընկերության կայացման, զարգացման և ամրապնդման, կոլեկտիվ պայմանագրերի կնքման գործընթացում ներկայումս խնդիրներն իսկապես բազմազան են, իրականում ներկայումս կան բազմաթիվ կազմակերպություններ, որոնք աշխատում են առանց կոլեկտիվ պայմանագրերի: Այս առումով անչափ կարևոր է իրազեկման, համապատասխան տեղեկատվության  տրամադրման խնդիրը:

Հիմք ընդունելով բարձրացված խնդիրները, համապատասխան քննարկումներն ու առաջարկությունները` օրակարգի 2-րդ հարցի վերաբերյալ Հանձնաժողովը որոշեց.

1. Հանձնաժողովի հաջորդ նիստին հրավիրել զանգվածային լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների` Հանձնաժողովի աշխատանքները լուսաբանելու, սոցիալական գործընկերության վերաբերյալ հասարակության իրազեկվածության  մակարդակը բարձրացնելու նպատակով:
2. Հ2 հեռուստատեսությամբ հեռարձակվող <<Սոցիալական երկխոսության ժամ>> հաղորդաշարի առաջիկա երկու հաղորդումները նվիրել սոցիալական գործընկերության թեմային:
3. Օրակարգի 3-րդ հարցի վերաբերյալ զեկույցով հանդես եկավ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության աշխատակազմի միջազգային կապերի բաժնի պետ Ա. Մարտիրոսյանը:

Ներկայացվեց ՀՀ կողմից վավերացված ԱՄԿ-ի կոնվենցիաներով և Վերանայված եվրոպական սոցիալական խարտիայով պահանջվող հաշվետվությունների, զեկույցների և այլ անհրաժեշտ նյութերի նախապատրաստման ընթացիկ իրավիճակը և գործընթացում առկա խնդիրները:

Մասնավորապես նշվեց, որ գործընթացում առկա հիմնական խնդիրներից է վիճակագրական և պրակտիկ տվյալների բացակայությունը, ինչը հնարավոր է լինում լրացնել լրացուցիչ հետազոտությունների և վերլուծությունների միջոցով:

Անդրադառնալով վերևում նշված գործընթացում ծագող վիճակագրական և պրակտիկ տվյալների բացակայության խնդրին` Գ. Մակարյանը նշեց, որ այստեղ բավականին կարևոր է Ազգային վիճակագրական ծառայության դերը: Մինչդեռ ԱՎԾ-ն երբեմն չի տիրապետում անհրաժեշտ տեղեկատվութանը, իսկ շատ դեպքերում էլ ԱՎԾ տվյալներն ու վիճակագրական ձևերը հնացած են: Այս առումով Գ. Մակարյանի կողմից առաջարկություն ներկայացվեց անդրադառնալ վերոնշյալ խնդրին` դիմելով այս հարցում ՀՀ կառավարության աջակցությանը:

Օրակարգի 3-րդ հարցի վերաբերյալ Հանձնաժողովը որոշեց.

Ներկայացված տեղեկատվությունն ընդունել ի գիտություն:

4. Հանձնաժողովի քարտուղար Ա. Սարգսյանը օրակարգի 4-րդ հարցի շրջանակներում ներկայացրեց 2011 թվականի հուլիսի 7-ին Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության աջակցությամբ անցկացված <<Եռակողմ սոցիալական երկխոսություն Հայաստանի Հանրապետությունում. Դեպի նոր սկիզբ>> Եռակողմ Համաժողովի ընթացքում ներկայացված առաջարկությունների հիման վրա ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության` Եռակողմ համաժողովին մասնակցած անձանց կողմից մշակված և սոցիալական գործընկերների հետ համաձայնեցված  Հայաստանի Հանրապետությունում սոցիալական գործընկերության հետագա զարգացման և ամրապնդման վերաբերյալ  առաջարկությունները` Հանրապետական եռակողմ հանձնաժողովի նիստերի ընթացքում քննարկման առարկա դարձնելու, անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան լուծումներ գտնելու համար ՀՀ կառավարություն կամ ՀՀ վարչապետին դիմելու նպատակով:

Դրանք են.

1. Հանրապետական եռակողմ հանձնաժողովի գործունեության ամրապնդում

• Վերանայել հանձնաժողովի աշխատակարգերը` աշխատանքի մեթոդը, կառուցվածքը, ֆինանսավորումը և քննարկվող հարցերի շրջանակը
• Քարտուղարության աշխատանքները առավել արդյունավետ կազմակերպելու նպատակով ստեղծել Հանրապետական եռակողմ հանձնաժողովի քարտուղարի վճարովի հաստիք
• Ակտիվացնել սոցիալական գործընկերությանը և սոցիալական երկխոսությանը նվիրված աշխատանքների իրազեկումը` արդյունավետ օգտագործելով ձևավորված եռակողմ սոցիալական գործընկերության վեբ կայքը (www.social-dialogue.am), ինչպես նաև Հ2 ծրագրով նախարարության համար նախատեսված ժամերը
• Եռակողմ մասնակիցների կարողությունների զարգացում և ամրապնդում (միջազգային փորձագետներ և ուսուցողական այցեր)
• Աշխատանքի միջազգային չափորոշիչների վերաբերյալ խորհրդատվությունների տրամադրման (ԱՄԿ 144-րդ կոնվենցիա) ուժեղացում
• Մյուս առանցքային նախարարությունների հետ սոցիալական երկխոսության ակտիվացում

1. Աջակցություն երկկողմ սոցիալական երկխոսությանը և կոլեկտիվ բանակցություններին

• Ճյուղային և ձեռնարկության մակարդակներում կոլեկտիվ բանակցություններն ակտիվացնելու և խթանելու նպատակով բարելավել օրենսդրական դաշտը
• Ամրապնդել սոցիալական գործընկերների կարողությունները և բանակցելու ունակությունները
• Իրականացնել կոլեկտիվ բանակցությունների վարման փորձնական ծրագիր որևէ ճյուղում
• Ստեղծել սոցիալական գործընկերության տեղեկատվական բազա
• Քննարկել կոլեկտիվ պայմանագրերի գրանցման գործնակնա կիրառման հարցը
• Քննարկել աշխատանքային վեճերի գրանցման նպատակահարմարության հարցը:

Միաժամանակ նշվեց, որ ներկայացված առաջարկությունները իրացնելու, Հայաստանի Հանրապետությունում սոցիալական գործընկերությունը կայացնելու և զարգացնելու հարցում Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության գործուն աջակցությունն ապահովելու նպատակով այդ առաջարկությունները ներկայացվել են նաև Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության Ազգային համակարգողի գրասենյակ` բարձրացված հարցերը <<Արժանապատիվ աշխատանք>> 2012-2014թթ. ծրագրի նախագծում ներառելու նպատակով:

Օրակարգի 4-րդ հարցի վերաբերյալ հանձնաժողովը որշեց.

Ներկայացված առաջարկություններն հիմք ընդունել և հանձնաժողովի աշխատանքների հետագա կազմակերպման ժամանակ առաջնորդվել նաև դրանցով: